الیاف مورد استفاده در صنعت فرش به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم میشوند.
الیاف گیاهی مانند: پنبه و جوت و الیاف حیوانی: مانند پشم و ابریشم از جمله الیاف طبیعی و الیافی مانند: اکریلیک(Acrylic)، نایلون(Nylon)، پلیاستر(Polyester)، پلیپروپیلن(Polypropylene) و ویسکوز(Viscose) از جمله الیاف مصنوعی هستند. در ادامه به معرفی مختصر و کاربرد برخی از این الیاف در صنعت تولید فرش ماشینی میپردازیم.
الیاف اکریلیک
مهمترین و پرمصرفترین الیاف مصنوعی در تولید فرش، الیاف اکریلیک است که بیشتر به عنوان نخ خاب فرش به کار میرود. مقاومت بالای این الیاف در برابر گرد و خاک، نور و گرما، پاخور بودن، برگشتپذیری بالا، ثبات رنگی بالا و... باعث افزایش طول عمر و دوام فرشهای تهیه شده با این الیاف میشود.
فرشهایی که از الیاف اکریلیک تهیه میشوند به مرور زمان دچار سایش، کوتاه شدن (آبرفتگی) و از دست رفتن زیبایی نمیشوند، اما از معایب این الیاف نسبت به سایر الیاف مصنوعی میتوان به طول عمر بالا و عدم جذب این الیاف به طبیعت در کوتاه مدت اشاره کرد.
اخیراً عدهای در فضای مجازی اینگونه شایعه کردهاند که این الیاف سمی و سرطانزا هستند، در حالی که در کشورهای اروپایی از این الیاف برای تولید لباس کودک و عروسکها استفاده میشود و این جای تأمل دارد که اگر واقعاً این الیاف سرطانزا هستند چرا در اروپا مجوز استفاده این الیاف برای تولید منسوجات لغو نمیشود؛ البته لازم به ذکر است فرشهایی که با این الیاف تهیه میشوند در هفتههای ابتدایی پرزدهی دارند که ممکن است در برخی افراد ایجاد حساسیت کند اما میزان و مدت پرزدهی به لطف عملیات هیتست کاهش محسوسی داشته و به صفر نزدیک شده است.
الیاف پلیپروپیلن
یکی دیگر از الیاف پر مصرف صنعت فرش، پلیپروپیلن است که از گرانول پلیپروپیلن (یکی از محصولات پتروشیمی) به دست میآید و به دلیل رنگپذیری بالا و هزینهی پایین رنگآمیزی نسبت به سایر الیاف، تنوع رنگی بالا و قیمتی ارزانتر نسبت به الیاف اکریلیک دارند.
جذب رطوبت این الیاف تقریباً صفر است، بازگشتپذیری کمتری نسبت به الیاف اکریلیک دارند، با پوست بدن سازگارند، پیوستگی بالایی دارند، بسیار براق هستند و ثبات شستشویی بالایی دارند.
از این الیاف برای تولید نخ خاب فرش استفاده میشود و فرشهای تولید شده با این نخها قیمت ارزانتری نسبت به فرشهای تولید شده با نخهای اکریلیک دارند که دلیل اصلی آن مواد اولیه ارزان و روش ریسندگی آسان این نوع نخ میباشد.
فرشهای پلیپروپیلن از لحاظ ظاهری بسیار شبیه به فرشهای اکریلیک میباشند و تشخیص تفاوت این دو فرش فقط از طریق قیمت نهایی محصول و همچنین حفظ کیفیت در طول زمان امکانپذیر است. این فرشها به مرور زمان لطافت و نرمی اولیه خود را از دست میدهند اما استحکام این الیاف طی فرآیند هیتست بالاتر میرود و همین امر باعث میشود طول عمر فرشهای تولید شده با نخ پلیپروپیلن افزایش پیدا کند اما با این وجود طول بسیار کمتری نسبت به فرشهای تولید شده با الیاف اکریلیک دارند. این فرشها پرزدهی ندارند و رطوبت کمتری به خود جذب میکنند همچنین پس از شستوشو به سرعت خشک میشوند اما لکههای روغنی به سختی از سطح این فرشها پاک میشوند.
الیاف پنبه
برای تهیه الیاف پنبه از گیاه پنبه استفاده میشود، پنبه گیاهی بوتهای است که در مناطق گرم و مرطوب رشد میکند و محصولی بسیار گرانبها و با اهمّیت اقتصادی ویژه است، تا آنجا که به طلای سفید شهرت یافته است.
الیاف پنبه(Cotton) مصارف گوناگونی دارد و در صنایع نساجی برای تهیه پارچه، گلیم و سایر فرش از آن استفاده میشود. پنبه بر اثر سایش، رطوبت و تأثیر هوا دوام خود را از دست میدهد و نسبت به پشم از قدرت کشش کمتری برخوردار است به همین خاطر استفاده از پنبه برای تار و پود فرش بسیار مناسب است.
الیاف جوت
الیاف چتایی که با نام تجاری جوت(Jute) شناخته میشوند از ساقهی گیاهی که در مکانهای با آبوهوای مربوط رشد میکند به دست میآید. رنگ این الیاف معمولاً زرد روشن یا شیری بوده و سطحی خشک و خشن دارد.
این الیاف مقاومت بسیار بالایی در برابر سایش دارند از اینرو در صنعت تولید فرش ماشینی، نخهای تولید شده با این الیاف گزینه مناسبی برای استفاده به عنوان پود فرش میباشند.
الیاف پلیاستر
این الیاف به عنوان الیاف جایگزین پنبه دارای کاربردهای فراوانی است. این الیاف دوام بسیار بالایی دارند، بهداشتی و ضد آلرژی هستند، رطوبت را به خود جذب نمیکنند و بو نمیگیرند، در برابر چروک شدن مقاومت بسیار بالایی داشته و خاصیت ارتجاعی خوبی دارند همچنین عوامل بیولوژیک مانند بید، کپک و انواع باکتریها به این الیاف آسیب نمیرساند.
استفاده از این الیاف در صنعت فرش ماشینی به عنوان نخ خاب و تار فرش مرسوم است.